Geschiedenis van de gloeilamp in nieuw boek Stroomopwaarts

Foto Anefo

De leden van de afdeling Amsterdam van de Vereeniging tot bevordering van Fabrieks- en Handwerksnijverheid van de Nederlandse Maatschappij ter bevordering van Nijverheid waren februari 1883 in groten getale naar Felix Meritis gekomen om getuige te zijn van ‘het eerste openbare optreden van het elektrische gloeilicht’.

De concertzaal van Felix Meritis was voor deze gelegenheid verlicht door een veertigtal gloeilampjes, die een zeer constant ‘lichtgevend vermogen’ bleken te bezitten. Als ‘beweegkracht’ fungeerde een locomobile van 8 paardenkrachten, die op een zolderschuit in de Herengracht was geplaatst.

Op tafeltjes prijkten de verschillende systemen van Swan, Edison en andere fabrikanten. Spreker N. van de Wall, leraar aan een HBS, sprak reeds over ‘kraantjes’ om het licht naar willekeur te doven en een meter om het verbruik te bepalen. Dankzij de vernuftige vinding van de gloeilamp was volgens hem alle brandgevaar die het gaslicht veroorzaakte geweken en door het isolement van de kooldraden waren er ook geen levensgevaarlijke schokken te vrezen.

De geschiedenis van elektriciteit in Nederland kent een aaneenschakeling van schokgolven. Nadat gaslicht was vervangen door elektriciteit omarmde Nederland massaal elektrische huishoudelijke apparatuur, zoals stofzuigers, straalkachels en de radio. Kernenergie luidde in de jaren 60 een tijdperk van nieuw optimisme in, maar daar kwam groeiend verzet tegen. De oliecrisis van de jaren zeventig zorgde voor weer een omslag, waarna het pionieren met windmolens begon.

De elektriciteitsrevolutie die 130 jaar geleden in Nederland begon is nog altijd niet ten einde. We zitten midden in de volgende en tot nu toe veruit grootste energietransitie. Windmolens, zonnepanelen, zonneparken en elektrische auto’s zijn al alom zichtbaar, en de belofte van groene kernenergie, groene waterstof en waterkracht staat voor de deur.

Journalist Jan Libbenga bestudeerde verleden, heden en toekomst van de elektriciteit in Nederland voor een nieuw boek Stroomopwaarts dat 7 mei verschijnt bij uitgeverij De Kring. Nooit eerder zijn de ontwikkelingen zo uitgebreid beschreven.